SỰ THẬT VỀ NHÂN QUYỀN Ở MĨ

          Nhân quyền là cái gì đó cao quý mà xét trong tổng thể mối quan hệ nào đó có liên quan đến việc thực thi quyền, cũng như việc thi hành các chính sách về quyền con người cần được tôn trọng. Mĩ là quốc gia luôn đi đầu, rêu rao kêu goi thực thi nhân quyền và tự cho mình cái quyền được đánh giá, đưa ra sự “trừng phạt thích đáng” nếu có quốc gia vi phạm quyền thiêng liêng này. Trong chính giới của Mĩ, được luật pháp bảo vệ bằng Hiến pháp và các tu chính án hiến pháp sau này, các hiệp ước quốc tế, được thông qua bởi Quốc hội Hoa Kỳ, cơ quan lập pháp các tiểu bang, và bầu cử.Vốn “tấm gương sáng”về bàn hành chính sách và đảm bảo quyền con người để các quốc gia, dân tộc noi theo, tuy nhiên trong quá trình quản lý nhà nước cũng như việc thực hiện một số chính sách có liên quan, Mĩ cũng vướng phải một số vấn đề có liên quan đến việc thực thi quyền con người. Trong bài viết này tác giả không đi sâu nghiên cứu về lịch sử, các chính sách, pháp luật về nhân quyền của Mĩ mà tập trung vào một số vi phạm về quyền con người của Mĩ để các ban cùng suy ngẫm:

          Trong tiến trình thực hiện nhân quyền, Mỹ vẫn còn những vấn đề không tốt đẹp về nhân quyền trong lịch sử và đương đại. Chế độ nô lệ được chấp nhận ở các bang miền Nam trong suốt 75 năm đầu tiên của nền Cộng hòa Mỹ. Tình trạng phân biệt chủng tộc tại các trường học, các khu công cộng và định kiến xã hội. Cần phải nói đến việc người Mỹ bản xứ (người da đỏ) bị buộc phải di chuyển về miền viễn Tây (người da đỏ bị mất nhà cửa, đất đai, tài sản, gia súc và bị tàn sát dã man). Tình trạng phân biệt giới tính cũng là một vấn đề nhức nhối, đến tận năm 1875 phụ nữ mới được pháp luật Hoa Kỳ (đạo luật Minor v Happersett, 88 U.S. 162) thừa nhận họ là những con người. Mãi đến nửa đầu thế kỷ 20, phụ nữ mới được quyền bầu cử, được tham gia bồi thẩm đoàn, và có quyền sở hữu tài sản trong vai trò người vợ.Vào thế kỷ 19 và thế kỷ 20, trong cùng một công việc thì phụ nữ được trả lương thấp hơn. Điều này dẫn đến việc thông qua "Đạo luật Trả lương công bằng năm 1963". Tại thời điểm đó, phụ nữ ở Mĩ chỉ nhận được 58 cent so với 1 dollar của một người đàn ông.

Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, Mỹ đã ủng hộ một số chế độ quân sự độc tài tàn bạo thông qua hỗ trợ tài chính và quân sự miễn là họ ủng hộ các lợi ích kinh tế và địa chính trị của Mỹ(có thể kể đến là chế độ Việt Nam Cộng hòa của Ngô Đình Diệm, Nguyễn Văn Thiệu; chế độ độc tài Fulgencio Batista ở Cuba, chế độ độc tài của Pinoche ở Chile, các chế độ bù nhìn ở Panama, Argentina, chế độ độc tài của Lý Thừa Vãn, Phác Chính Hy ở Nam Hàn, lực lượng Contras ở Nicaragua...)

Sau sự kiện 11 tháng 9, Mỹ bị chỉ trích về việc đối xử với những người bị tình nghi khủng bố và một số vụ lạm dụng tù nhân của quân đội Mỹ trong chiến tranh Iraq. Ranh giới các quyền trong các trường hợp xung đột liên quan đến khủng bố.

Ngoài ra, một số nhóm bày tỏ quan ngại về hình phạt tử hình, sự hiện diện pháp lý đầy đủ trong các vụ án tử hình, cũng như số lượng nam giới là người thiểu số bị tù vì các tội hình sự. Ủy ban Nhân quyền của Liên hiện quốc cũng kiến nghị Mỹ cần chấm dứt hình phạt tử hình mà theo họ Mỹ đã sử dụng một cách không tương xứng với các nhóm thiểu số và thu nhập thấp.

Trong năm 2006, Ủy ban nhân quyền của Liên Hiệp quốc đã có bản phúc trình đề cập tới tình hình nhân quyền ở trong nước Mỹ và khuyến cáo Chính phủ Mỹ bảo đảm quyền lợi của người nghèo và người da đen trong hoạt động cứu trợ thiên tai (như cơn bão Katrina). Theo bản phúc trình thì Hoa Kỳ cần "tăng nỗ lực để bảo đảm quyền của người nghèo, đặc biệt người Mỹ gốc Phi, trong các kế hoạch tái thiết về các phương diện như nhà ở, giáo dục và y tế".

Mặc dù luôn tự xưng là quốc gia dân chủ, nhân quyền nhưng thực tế cho thấy trong quan hệ quốc tế, Mỹ bị nhiều nước chỉ trích và cáo buộc vì có những bằng chứng cho rằng đã có sự vi phạm nhân quyền nghiêm trọng. Đặc biệt trong năm 2010, hàng loạt các thông tin liên quan đến việc vi phạm nhân quyền của Mỹ đã bị rò rỉ và đăng tải trên WikiLeaks. Một trong những bộ phận bị chỉ trích và cáo buộc về vi phạm nhân quyền là quân đội Hoa Kỳ (bao gồm cả những chính sách của lãnh đạo quân đội theo chỉ đạo của Chính phủ cũng như những vi phạm nhân quyền mang tính cá nhân của từng lính Mỹ).

Một số nước đã công bố tình hình vi phạm nhân quyền tại Hoa Kỳ điển hình là Trung Quốc với các bản Báo cáo của Trung Quốc về nhân quyền tại Hoa Kỳ. Năm 2003, Văn phòng Thông tin Quốc vụ viện Trung Quốc công bố báo cáo lần thứ 5 về tình hình vi phạm nhân quyền ở Mỹ nhằm phản đối báo cáo nhân quyền do Mỹ đưa ra ngày 25 tháng 2 năm 2003 (theo nước này là để chống lại 190 nước trên thế giới).

Tiếp đến, Trung Quốc đã táo bạo công bố bản Báo cáo Nhân quyền ở Mỹ năm 2009, theo bản báo cáo này, một loạt vi phạm nhân quyền đang diễn ra hàng ngày tại nước Mỹ như: Theo dõi công dân, tội phạm và bạo lực lan tràn, lạm dụng quyền lực của các cảnh sát đặc biệt là trong nhà tù, nghèo đói dẫn đến số vụ tự tử tăng cao, quyền của công nhân Mỹ không được bảo đảm, phụ nữ, trẻ em là nạn nhân thường xuyên của tình trạng bạo lực, chà đạp lên chủ quyền và nhân quyền của các nước khác và đi đến kết luận: "Trong thời điểm thế giới đang phải chịu một thảm hoạ nhân quyền nghiêm trọng do cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu xuất phát từ Mỹ gây ra, chính phủ Mỹ vẫn phớt lờ những vấn đề nhân quyền nghiêm trọng trong bản thân nước này và tiếp tục đi chỉ trích các nước khác. Đó thực sự là một điều đáng tiếc".

Không những vậy, các bản báo cáo về nhân quyền các nước của Mỹ thường bị nhiều nước bác bỏ,một số nước khác như Nga, Việt Nam cũng lên tiếng phản đối Mỹ về sự áp đặt nhân quyền thông qua đó can thiệp vào công việc nội bộ của các nước này.Đặc biệt Việt Nam là nước đã có những phản ứng về cách áp đặt nhân quyền của Mỹ vào nước này.

Vụ việc vi phạm nhân quyền hay bị chỉ trích là vấn đề tù nhân. Vào năm 2004, tổ chức nhân quyền quốc tế Human Rights Watch ngày 7 tháng 3 năm 2004, đã công bố báo cáo chỉ trích Hoa Kỳ nặng nề trong việc vi phạm quyền của người Afghanistan, trong đó có việc người Mỹ ngược đãi tù nhân, sử dụng vũ lực quá độ trong việc bắt giữ một số người Afghanistan, là nguyên nhân gây ra những cái chết và thương tích trong thường dân. Báo cáo dài 59 trang này được thực hiện trên các nghiên cứu tại Afghanistan và Pakistan trong năm 2003, đầu năm 2004. Báo cáo còn cho biết những tù nhân được trả tự do cho biết họ bị đánh đập nhiều lần, dội nước lạnh, quỳ gối trong những tư thế gây đau đớn trong một thời gian dài.

Năm 2006, Ủy ban Nhân quyền Liên Hiệp Quốc đã từng công bố bản báo cáo dày 54 trang lên án Mỹ đã vi phạm Công ước quốc tế về nhân quyền đối với các tù nhân bị giam giữ tại Guantanamo, bản báo cáo do 5 điều tra viên thực hiện sau 6 tháng tiếp nhận các cựu tù nhân ở Guantanamo và thu thập thông tin từ các luật sư và một số cơ quan của Mỹ (Mỹ không cho phép phỏng vấn riêng các nghi can đang bị giam giữ tại đây) theo đó, tù nhân tại đây bị đánh đập, bị tra tấn và ngược đãi, lính Mỹ đã bơm thức ăn qua đường mũi cho những tù nhân tuyệt thực, lột hết quần áo rồi đẩy họ vào những nơi thật lạnh hoặc xua chó dữ hăm doạ. Cũng theo bản báo cáo, hơn 500 tù nhân đã bị giam giữ không xét xử ở đây suốt 4 năm qua, kể từ sau vụ khủng bố 11/9/2001, mà không hề được đưa ra xét xử

Trước đó, Chương trình Dateline của Đài SBS (Úc) công bố những hình ảnh mới về việc lính Mỹ tại nhà tù Abu Ghraib ngược đãi tù nhân Iraq vào ngày 15/2/2006, đài SBS đã công bố những hình ảnh về cảnh ngược đãi tù nhân tại một nhà tù tai tiếng khác của Mỹ - nhà tù Abu Ghraib. Trong một đoạn băng được phát sóng có cảnh các tù nhân Iraq bị làm nhục bằng cách phải phô những bộ phận kín ra trước máy quay, hay phải đập đầu vào tường. Những tấm ảnh được công bố còn cho thấy cả những xác chết; các tù nhân trần truồng trong những tư thế nhục hình, trong đó, có hai người bị xích cùng nhau. Ngoài ra là cảnh lính Mỹ tra tấn tù nhân Iraq.

Cũng trong năm 2006, Mỹ cũng từng bị Liên Hiệp quốc chỉ trích về nhân quyền, theo đó Ủy ban Nhân quyền thuộc Liên hiệp quốc yêu cầu Hoa Kỳ phải đóng cửa tất cả các nhà giam bí mật mà nước này sử dụng trong cuộc chiến chống khủng bố đồng thời kêu gọi Mỹ cho Hội Chữ Thập Đỏ Quốc Tế được tiếp cận với những người bị giam tại các cơ sở này.Bản thân Hoa Kỳ đôi lúc cũng thừa nhận mình vi phạm nhân quyền và đã có những xử lý nội bộ đối với những cá nhân vi phạm.

Hoa Kỳ cũng đã thực hiện hàng chục ngàn vụ theo dõi, nghe lén trái phép các công dân. Báo The Washington Post cho biết FBI đã dùng quy chế phòng chống khủng bố không có thật, hay yêu cầu các công ty điện thoại viễn liên cung cấp thông tin trái phép với trên 2000 cuộc điện đàm từ năm 2002 đến năm 2006, dưới thời tổng thống George W. Bush. Trong suốt 6 năm, chính quyền tổng thống George W. Bush đã bí mật ra lệnh cho các công ty viễn thông như AT&T hay Verizon Communications cài đặt các thiết bị giám sát, nghe lén điện thoại và các kết nối thông tin từ bên ngoài vào Mỹ mà không hề có sự cho phép của Tòa án Giám sát tình báo nước ngoài (FISC). Nhiều hành động tra khảo trong quân đội Hoa Kỳ and CIA được xem là tra tấn bởi dư luận trong và ngoài Hoa Kỳ. Tình trạng vi phạm nhân quyền ở Mỹ như ngược đãi trẻ em, xâm phạm sự riêng tư, giam giữ bí mật, sự tàn bạo của cảnh sát và các vấn đề về quyền tự do.

Theo thống kê của Ủy ban nhân quyền LHQ hàng ngàn trẻ em ở Mỹ bị ngược đãi, dẫn đến 1.600 trẻ tử vong (trong năm 2010), khoảng 1/100 cảnh sát quấy rối tình dục, có hành vi không đứng đắn hoặc hiếp dâm.

 Còn về nhà tù, “hiện Mỹ vẫn là nước có số lượng tù nhân nhiều nhất thế giới với 2,2 triệu người.” Ngoài ra, báo cáo cũng chỉ trích luật pháp Mỹ cho phép “các cơ quan đặc biệt” theo dõi thư điện tử cá nhân mà không cần lệnh của tòa án. “Trong giai đoạn 2004-2007, lượng thư điện tử bị theo dõi tăng đến 3.000%” - báo cáo viết.

Mỹ duy trì một hệ thống tòa án bất công, điều hành nhà tù ngoài thẩm quyền pháp lý chính thức, thực hiện các hành vi tra tấn, tác động lên thẩm phán từ phía chính quyền, hạn chế quyền bầu cử và xâm phạm đời tư của công dân.  Chính phủ Mĩ cho phép quân đội tiến hành các cuộc không kích bằng máy bay không người lái để giết khủng bố là hành động vi phạm nhân quyền.Đài ABC dẫn các số liệu cho biết, kể từ tháng 1.2009, Mỹ tiến hành 265 cuộc không kích bằng máy bay không người lái nhằm tiêu diệt các phần tử khủng bố tại một số nước trên thế giới, khiến ít nhất 1.488 người chết, trong đó có nhiều dân thường. Hồi tháng 5.2012, Mỹ cũng bị Tổ chức Ân xá Thế giới tố cáo vi phạm nhân quyền sau vụ đột kích giết chết trùm khủng bố Osama bin Laden hồi tháng 5.2011 ở Pakistan.

Trong một bài báo được đăng trên tờ New York Times viết: chính phủ Mỹ hiện nay rõ ràng vi phạm 10 trong số 30 điều trong Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền - được Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc thông qua vào năm 1948 tại Pháp.“Nước Mỹ đang từ bỏ vị trí hàng đầu trên thế giới về nhân quyền. Thay vì làm cho thế giới an toàn, việc Mỹ vi phạm nhân quyền tiếp tay cho kẻ thù và khiến các bạn bè thế giới phải xa lánh”.

          Rõ ràng, cái mà Chính phủ Mĩ gọi là nhân quyền luôn nỗ lực đấu tranh thực chất là lừa bịp, xảo trá. Làm gì có một kẻ tốt đến mức luôn đi phát hiện điểm yếu của nước khác để giúp đỡ khắc phục tiến bộ hơn, trong khi chính bản thân họ cũng vi phạm. Điều đặc biệt có thể nhận thấy là, Mĩ luôn áp đặt vấn đề nhân quyền lên các quốc gia đối đầu, có lợi ích đi ngược lại với họ. Vấn đề chính ở đây có lẻ cần chỉ ra cho tất cả nhân loại thấy đó là, Mĩ phải tự soi lại mình, phải là tiên phong trong thực thi nhân quyền, đảm bảo các quyền con người trước khi đòi hỏi các quốc gia khác về vấn đề này.

                                                                                            Phillip Tran